313

از مسائلى که درباره امام زمان (ع) مطرح است، مکان و محل زندگی ایشان است.

روایاتى که دراین زمینه وجود دارد سه دسته اند:

1.برخی ازآن ها محل خاصى را تعیین نمی کند وجایگاه حضرت را در بیابان ها وکوه ها معرفى می کند.ازآن جمله، حضرت مهدى(1) به پسر مهزیار مى فرماید: فرزند مهزیار! پدرم امام حسن(ع) از من پیمان گرفت... و فرمان داد که براى سکونت، کوه هاى سخت وسرزمین هاى خشک ودور دست را برگزینم. (1)

این بخش از روایات گویاى آن است که حضرت ازحوزه دسترسى مردم به دوراست و به سختى و دشوارى زندگى می کند وکسی ازمحل زندگى وى آگاه نیست.

2. برخى روایات، منطقه خاصى را به عنوان محل سکونت آن حضرت نام مى برند ومحدوده آن را نیز تعیین می کنند:

الف. مدینه و پیرامون آن :

ابی بصیر می گوید از امام باقر(ع) شنیدم که فرمود: صاحب الزمان را عزلت وغیبتی است که درآن، نیرومنداست به سى نفرى که با حضرت هستند ووحشت وتنهایى را از وى دور می کنند، و خوب جایگاهی است مدینه(2).

روایت دیگرى است که مکان حضرت را کوه رضوى، دراطراف مدینه نام مى برد

راوى می گوید: با امام صادق(ع) از مدینه خارج شدیم، به روحاء اطراف مدینه که رسیدیم، حضرت نگاهش را به کوهى دوخت و مدت زمانی ادامه داد... و فرمود:این کوه رضوى نام دارد. خوب پناهگاهی است براى خائف امام زمان (ع) در غیبت صغرى وکبرى. (3)

ب. مکه و پیرامون آن :

برخى روایات استفاده مى شود که آن حضرت در مکانى به نام ذى طوى پیرامون مکه زندگى می کند واز همان جا نیز همراه یارانش قیام خواهدکرد.

امام باقر(ع) فرمود: امام زمان(ع) را غیبتی است در بعضی از دره ها واشاره کرد به منطقه ذى طوى (4).
درادامه این روایت و روایات دیگر، محل ظهور و خروج آن حضرت و مرکز تجمع یاران و دوستان وى نیز، همین منطقه یاد شده است. (5)

ج. دسته سوم اخبارىایست که مانند دسته اول، جایگاهى خاص را نام نمى برد، ولی از وى به عنوان فردى که با مردم حشر و نشر دارد و به گونه ناشناس زندگى می کند، نام برده است.

امام صادق(ع) مى فرماید: صاحب الامر(ع) در میان مردم رفت وآمد می کند، در بازار قدم مى زند، لکن او را نمى شناسند تا زمانى که خداوند به وى اذن دهد تا خود را معرفى کند... (6)

بین این سه دسته از روایات، تضاد وتنافى نیست نام بردن مکانى خاص، با زندگى به شکل ناشناس قابل جمع است انتخاب کوه ها و مکانهای دست نیافتنی در حال ضرورت و نیاز نیز امری است طبیعی و موافق با اصل تقیه.(7)